Idea franczyzy była opisywana już przez naszych ekspertów wielokrotnie. Możesz też zaczerpnąć u nas wielu inspiracji oraz porad dotyczących prowadzenia działalności w tym modelu biznesowym. Tym razem postanowiliśmy zebrać najważniejsze informacje w formie jednego kompendium wiedzy. Opisujemy od podstaw, na czym polega franczyza, czego wymaga od franczyzodawcy i jakie mogą być w tym zakresie pomysły na własny biznes.
Najogólniej ujmując, franczyza jest systemem współpracy pomiędzy dwoma podmiotami niezależnymi pod względem finansowym i prawnym. Jedna ze stron, nazywana franczyzodawcą, udostępnia franczyzobiorcy licencję do działania pod nazwą swojej marki, w zamian oczekując sprzedaży towarów lub świadczenia usług dla klientów, zgodnie z wyznaczonymi przez siebie standardami i zasadami. Wraz ze znakami towarowymi udzielany jest też know-how biznesowy, a także pomoc w prowadzeniu działalności. Obydwie strony decydują się zatem na wzajemne zobowiązania, w zamian za oczekiwane zyski ze sprzedawanych dóbr lub świadczonych usług.
Z punktu widzenia franczyzodawcy franchising można opisać w następujący, uproszczony sposób – oferowanie licencji na działalność pod własną marką wybranym kandydatom, udzielenie im niezbędnej pomocy i know-how potrzebnego do uruchomienia działalności, a następnie regularna kontrola oraz pobieranie opłat licencyjnych za działalność w stałych kwotach lub uzależnionych od obrotów franczyzobiorcy.
Klasyfikacji, według których można podzielić rodzaje franczyzy, jest co najmniej kilka. Najprostszą z nich jest podział ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez dane podmioty. Wyróżniana jest w jej ramach:
Często spotykanym podziałem jest również rozróżnienie ze względu na sposób organizacji sieci. W jego ramach można wyróżnić m.in. master franczyzę oraz przedstawicielstwo regionalne, które dotyczą rozbudowanych systemów, działających na większych obszarach, w tym w różnych krajach.
To, jak działa franczyza pod względem współpracy między stronami, jest uzależnione od specyfiki konkretnej branży, a także polityki danej sieci. Punktem wspólnym dla wielu ofert jest fakt rzeczywistego rozpoczęcia współpracy i wsparcia franczyzobiorcy przez franczyzodawcę jeszcze przed otwarciem własnej działalności lub punktu franczyzowego. Przekazywany jest know-how, mający na celu ułatwienie startu oraz dostosowanie się do wyznaczonych reguł. Bardzo często franczyzobiorca otrzymuje swojego dedykowanego opiekuna. Osoba opiekuna lub przedstawiciela regionalnego pojawia się również na dalszych etapach współpracy, już po otwarciu danego punktu. Jej zadaniem jest zarówno pomoc franczyzobiorcy, jak też nadzór i weryfikacja, czy wypełniane są zobowiązania wynikające z umowy. Szczegóły dotyczące tego, jak ma wyglądać bieżąca współpraca, określane są również w dokumencie zwanym podręcznikiem operacyjnym. Rozwija on kwestie, które zawiera umowa franczyzowa. Stopień szczegółowości jest na tyle duży, że umieszcza się w nim nawet wzory umów z pracownikami punktów franczyzowych, czy instrukcje i specyfikacje techniczne udostępnianych sprzętów.
Popularność takiego sposobu prowadzenia działalności wiąże się z tym, jakie są zalety franchisingu dla franczyzodawców. Przede wszystkim jest to szansa na poszerzenie kanałów dystrybucji oraz rozbudowę firmy pod względem terytorialnym. Nawet najpopularniejsze franczyzy, znane obecnie w całej Polsce, a nawet poza jej granicami, zaczynały początkowo jako lokalne biznesy od samodzielnie prowadzonych punktów, niekiedy w niewielkich miejscowościach.
Jeśli strategia rozwoju franczyzy w precyzyjny sposób określi zasady dotyczące rekrutacji franczyzobiorców oraz oczekiwane od nich kompetencje, franczyzodawca może liczyć na to, że stworzy wokół siebie środowisko współpracowników o pożądanym profilu, którzy przyczynią się swoimi cechami osobowości oraz kompetencjami do rozwoju sieci. Praktyka pokazuje też, że osoby decydujące się na współpracę franczyzową angażują się w nią bardziej niż w pracy na etacie, ponieważ są w rzeczywistości niezależnymi przedsiębiorcami, inwestującymi w działalność swoje pieniądze, a także czas.
Nie da się również pominąć kwestii finansowych, które są nieodłączną częścią prowadzenia każdego biznesu. Franczyzobiorcy uiszczają na rzecz sieci opłaty licencyjne, czy marketingowe. W związku z tym franczyzodawca może liczyć na pewne źródło dochodu. Środki pokrywają m.in. opłaty związane z działaniami marketingowymi, a także przyczyniają się do dalszego rozwoju franczyzy.
Mimo wszystkich zalet, jakie ma franchising dla franczyzodawcy, ma on jednak pewne ograniczenia, jak każda forma prowadzenia działalności. Ważne jest, aby być ich świadomym, co pozwoli zminimalizować ryzyko wszelkich niepowodzeń.
Jednym z większych wyzwań dla franczyzodawców jest odpowiednie podejście do rekrutacji. W związku z tym, że istotna część codziennej działalności jest przenoszona na inne osoby, należy starannie je wyselekcjonować. Zbyt łagodne podejście do rekrutacji jest częstą przyczyną niepowodzeń finansowych, a także konfliktów z franczyzobiorcami. Niektórzy franczyzodawcy kierują się zbytnim entuzjazmem i chcąc jak najszerzej rozbudowywać swoją sieć, przeprowadzają niewystarczającą selekcję. Może to odnieść przeciwny skutek – powodować zamknięcia świeżo otwartych punktów, a także przynosić straty finansowe. Mogą nastąpić również trudności z wyegzekwowaniem opłat od franczyzobiorców. W związku z tym konieczne jest szukanie osób o odpowiednich predyspozycjach osobowościowych. Z tego powodu niezbędne jest też właściwe przygotowanie wszelkiej dokumentacji, w tym opracowanie umowy franczyzowej.
Przeniesienie odpowiedzialności za poszczególne działania na franczyzobiorców wiąże się również z koniecznością ich kontrolowania, co może być czaso- oraz pracochłonne. Znaczna część działań, szczególnie w przypadku najbardziej rozbudowanych sieci, skupia się wokół nadzoru i kontrolingu. To generuje konieczność zatrudniania do tego odpowiedniego personelu i tworzenia dedykowanych działów.
Jednym z podstawowych pojęć dotyczących współpracy franczyzowej jest pakiet franczyzowy. Określa się w ten sposób szereg podstawowych założeń, z których wynika koncepcja prowadzenia danej franczyzy. Na tej podstawie możliwe jest sprecyzowanie wzajemnych zobowiązań obydwu stron współpracy. W ramach pakietu franczyzowego wyróżnia się:
Absolutnie podstawowym dokumentem, który jest niezbędny do podjęcia współpracy, jest umowa franchisingu. Istotne jest indywidualne podejście do niej, ponieważ każda franczyza wyróżnia się innymi cechami i działa w innym środowisku rynkowym, przez co może zachodzić konieczność stworzenia dedykowanych do danej sytuacji zapisów. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że nie ma w naszym kraju ustawy dotyczącej franczyzy, a w związku z tym również uniwersalnych wzorów dokumentów i wymagań co do ich kształtu. Umowa franczyzy należy do grupy umów nienazwanych. Oznacza to dużą dowolność w zakresie jej tworzenia. Wszelkie zapisy muszą być jedynie zgodnie z ogółem przepisów prawnych obowiązujących w Polsce, a także z zasadami współżycia społecznego. Z tego powodu, aby ułatwić sobie nieco tę kwestię, warto zdecydować się na pomoc doradcy franczyzowego, który przygotuje odpowiedni dokument lub oceni już istniejący pod kątem prawnym, a także ochrony interesów stron.
Każdorazowo umowa franczyzy powinna być w miarę możliwości jak najbardziej szczegółowa. Niezbędnymi zapisami jest precyzyjne określenie stron i przedmiotu współpracy, a także zakresu udzielanej licencji. Warto przygotować się również na wszelkie nieprzewidziane sytuacje i sprecyzować zasady rozwiązywania sporów, czy postępowania w przypadku śmierci franczyzobiorcy.
Po odpowiedzeniu sobie na pytanie: „franczyza – co to?”, a także poznaniu tego, jakie są podstawowe zalety i wady franchisingu, warto zastanowić się nad konkretnymi przykładami dostępnych w naszym kraju ofert sieci i możliwościami, jakie z nich wynikają.
Badania pokazują, że w Polsce działa ok. 700 systemów franczyzowych. Zasięg ich działania jest bardzo zróżnicowany i obejmuje zarówno sieci składające się z kilku punktów i działające lokalnie, jak też międzynarodowych gigantów z tysiącami lokali w różnych regionach świata. Również pod względem branż przekrój dostępnych możliwości jest bardzo szeroki. Najbardziej znane, najlepiej zarabiające franczyzy to przede wszystkim sieci handlowe. Dużo ofert pochodzi również od firm z branży gastronomicznej. Wśród nieco mniej znanych branż znaleźć można jednak też m.in. usługi edukacyjne, finansowe, kosmetyczne, kurierskie, czy ubezpieczeniowe. W ostatnich kilku latach franczyza jawi się jako bardzo korzystny i perspektywiczny sposób na prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Franczyzobiorcy doceniają m.in. ograniczone koszty początkowe w porównaniu do otwarcia niezależnego biznesu, a także zmniejszenie ryzyka konkurencyjnego. Dla wielu franczyzodawców ostatnich kilka lat to bardzo dobry czas na dalsze rozbudowywanie swoich systemów. Licznie powstają również nowe sieci franczyzowe w Polsce.
Zanim znajdziesz pomysł na franczyzę i opracowany zostanie pełen koncept, należy zdać sobie sprawę z kosztów, z jakimi wiąże się prowadzenie franczyzy. Za niemal pewne założenie trzeba przyjąć, że system nie będzie przynosił zysków w początkowym okresie. W związku z tym niezbędne jest odpowiednie zaplecze finansowe, które umożliwi zarówno własną działalność, jak też otwieranie pierwszych punktów i wsparcie franczyzobiorców.
Sprawnie działający system, przynoszący zyski dla wszystkich współpracujących stron klaruje się często na etapie kilkunastu otwartych punktów franczyzowych, a także po przezwyciężeniu przez franczyzodawcę takich problemów, jak konieczność rozwiązania współpracy z osobami, które się nie sprawdziły. Próg rentowności osiągany jest niekiedy nawet dopiero po kilku latach. Punktem obowiązkowym biznesplanu jest zatem wyliczenie w oparciu o realne wskaźniki wzrostu satysfakcjonującego poziomu przychodu z opłat franczyzowych.
Franchising w Polsce jest na tyle atrakcyjną opcją, stwarzającą wiele możliwości dla przedsiębiorców, że znalezienie swojej niszy jest jak najbardziej realne. Dość ogólnym stwierdzeniem, lecz, jak pokazuje praktyka, sprawdzającym się biznesie, jest kierowanie się nie tylko potencjalnymi szansami zysku, ale również swoimi umiejętnościami i zainteresowaniami. Tym większe szanse na powodzenie, im bardziej działalność franczyzodawcy będzie też dla niego jego pasją. Franczyzobiorcy oczekują ponadto merytorycznego wsparcia i tego, że franczyzodawca będzie dla nich ekspertem, autorytetem biznesowym, o co byłoby trudno, gdyby ten nie znał się na danej branży.
Najlepsze franczyzy, sprawdzające się w praktyce to te, które zostały najdokładniej dopracowane pod względem merytorycznym. Konieczne jest m.in. opracowanie modelu i strategii rozwoju, jak najbardziej szczegółowe przygotowanie dokumentacji, a także zweryfikowanie działania systemu podczas testów w placówkach pilotażowych. Takie zaplecze merytoryczne pozwoli znaleźć, a także uruchomić sprawnie działający, satysfakcjonujący zarówno dla franczyzodawcy, jak i franczyzobiorców system.