Umowa franczyzy to dokument prawny, w którym w sposób kompleksowy ujęta jest transakcja zawierana pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Jej kompleksowość nie polega na szczegółowości, lecz na sprawiedliwym i precyzyjnym opisaniu modelu współpracy pomiędzy stronami. Umowa powinna też zawierać mechanizmy kontrolne, pozwalające franczyzodawcy zachować spójność jego systemu franczyzowego.
Umowa franczyzy należy w polskim prawie do kategorii umów nienazwanych, czyli takich, które nie są unormowane w kodeksie cywilnym ani w innych aktach prawa cywilnego. Dopuszczalność jej zawierania wynika z zasady swobody umów przewidzianej w kodeksie cywilnym. Na jej podstawie strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W przypadku franczyzy granice swobody kontraktowania wyznaczane są, między innymi, przez bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych.
Co umowa powinna zawierać
Umiejscowienie umowy franczyzy pośród umów nienazwanych daje z jednej strony dużą swobodę w kształtowaniu jej treści. Z drugiej zaś strony wymaga precyzyjnego uregulowania wszystkich istotnych elementów i łatwo jest popełnić błąd pomijając którąś z ważnych kwestii.
Z punktu widzenia interesów franczyzobiorcy umowa powinna:
Franczyza to nie dystrybucja ani agencja
Umowa franczyzy bywa także mylona z innymi umowami. Nie jest to umowa dystrybucyjna, ponieważ jej istotą nie jest dostarczanie towarów w celu ich dalszej odsprzedaży lecz udzielenie franczyzobiorcy uprawnienia i jednocześnie zobowiązanie go do korzystania z całego pakietu franczyzowego franczyzodawcy. Na taki pakiet składają się między innymi oznaczenia przedsiębiorstwa, wiedza i doświadczenie (know-how) oraz wsparcie ze strony franczyzodawcy. Jednym słowem cała metoda prowadzenia biznesu opracowana i zweryfikowana przez franczyzodawcę w jego własnych placówkach.
Nie jest to umowa agencyjna, gdyż franczyzobiorca, w przeciwieństwie do agenta, zawsze działa we własnym imieniu i na własny rachunek. Franczyzobiorca nie dostaje też, tak jak agent, wynagrodzenia za swoje działania w postaci prowizji. Natomiast we franczyzie wynagrodzenie przysługuje franczyzodawcy za prawa których udzielił franczyzobiorcy.
Umowie franczyzy najbliżej jest do umowy licencyjnej. Obie te umowy zawierają element zezwolenia na korzystanie z prawa, ale mimo to nie jest możliwe ich utożsamianie. Przede wszystkim umowa franczyzy jest umową obszerniejszą. Zawiera, oprócz elementów licencyjnych, określenie wzajemnych praw i obowiązków stron, postanowienia dotyczące dostaw, zatrudniania i szkolenia pracowników i inne.
Nie ma jednego wzoru umowy
Prawidłowo skonstruowana umowa franczyzy musi w należyty sposób zabezpieczać interesy stron, w szczególności know-how franczyzodawcy, zachowując jednocześnie rynkowe standardy w zakresie praw i obowiązków nakładanych na franczyzobiorców. Nie można jednak stworzyć jednego wzorca umowy franczyzy. Powodem tego jest różnorodność branżowa firm funkcjonujących na zasadach franczyzy, a także różnorodny zakres działalności prowadzonej w ramach każdej z branż.
Częstym błędem popełnianym przez początkujących franczyzodawców jest rozpoczynanie budowy systemu franczyzowego właśnie od próby opracowania wzorcowej umowy franczyzy. Podczas, gdy w rzeczywistości umowa franczyzy jest zwieńczeniem całego procesu opracowania dokumentacji systemu franczyzowego. Jest ona klamrą spinającą wszystkie elementy wchodzące w skład pakietu franczyzowego oferowanego przez franczyzodawcę. Musi ona opisywać model biznesowy działalności franczyzodawcy i jego know-how. Tak więc siłą rzeczy powinna powstawać jako jeden z ostatnich elementów pakietu franczyzowego oferowanego przez franczyzodawcę.
Innym nieporozumieniem związanym z umowami franczyzy jest przeświadczenie, że wystarczające jest przerobienie przez franczyzodawcę jakiegoś ogólnodostępnego wzoru. Takie wzory mają jednak to do siebie, że jedynie w ogólnym zarysie sygnalizują niektóre z zagadnień wymagających uregulowania. Nie może jednak być inaczej, ponieważ to co we franczyzie wyjątkowe i niepowtarzalne, czyli fakt, że systemy franczyzowe funkcjonują praktycznie we wszystkich branżach gospodarki powoduje, że nie sposób jest opracować jednego, uniwersalnego wzoru umowy franczyzy.
Podsumowując, należy pamiętać, że:
Zobacz również